Vandaag is een grote stap gezet om de duurzaamheidsregels voor Europese bedrijven minder streng te maken. Als het aan het Europarlement ligt, moeten alleen hele grote bedrijven aan de regels voldoen. En bedrijven die wel onder de regels vallen, moeten minder onderzoek doen dan voorheen naar bijvoorbeeld mensenrechtenschendingen bij toeleveranciers.

De veranderingen zijn bedoeld om regeldruk te verminderen. Dat is sinds het veelbesproken Draghi-rapport over de Europese concurrentiekracht prioriteit nummer één in Brussel.

De huidige ambitieuze regels vormen volgens Draghi een belangrijke oorzaak van het feit dat Europa niet kan opboksen tegen de VS en China. Daar zijn wetten op het vlak van klimaat, risicorapportage en mensenrechten minder streng.

Commercieel voordeel

Het Nederlandse bedrijfsleven is verdeeld over de kwestie. Lampenmaker Signify betreurt dat een veel kleinere groep bedrijven de regels zou moeten volgen.

"Minder bedrijven hoeven nu te rapporteren over hun ecologische voetafdruk. Dat brengt het risico dat transparantie en gelijkheid binnen de Europese markt afnemen", zegt Hellen van der Plas, CEO van Signify Nederland.

Signify is een van de bedrijven die wél moeten voldoen aan de regels. Volgens Van der Plas doet Signify daar al jaren moeite voor. Dat brengt grote extra kosten met zich mee. Denk aan onderzoek naar toeleveranciers, het in kaart brengen van klimaatrisico's en doelen voor de eigen uitstoot.

"Maar wij beschouwen het als een zakelijke kans", zegt ze. "De overgang naar energiezuinige LED-lampen creëert commercieel voordeel voor ons en vermindert emissies."

'Belangrijke verbeteringen'

Veel organisaties en beleidsmakers denken daar anders over. Volgens de wijzigingen die vandaag werden aangenomen, zal het niet meer mogelijk zijn voor individuele landen om eigen wetten in te voeren die strenger zijn dan de EU-regels op dit vlak.

VNO-NCW, de lobbyorganisatie voor het Nederlandse bedrijfsleven, vindt de uitkomsten "een goede basis" voor verdere onderhandelingen.

"Na de stemming zien we een aantal belangrijke verbeteringen om de wet in de praktijk beter te laten werken. Zo worden de administratieve lasten voor met name het het midden- en kleinbedrijf verminderd", zegt een woordvoerder.

Risico's

Consultancy PWC helpt al jaren Nederlandse bedrijven om te voldoen aan de Europese rapportage- en duurzaamheidsregels. Daniël van Veen schat in dat "de meeste bedrijven" van de in totaal 25 op de Amsterdamse beurs al vrijwillig voldoen aan de EU-regels.

"Deels omdat ze zien dat ze daardoor een positieve impact kunnen hebben op milieu, maatschappij en mensenrechten en dat ze zich daardoor willen onderscheiden."

Maar ambities op het vlak van klimaat en mensenrechten gaan niet alleen om branding. Volgens veel economen nemen bedrijven juist risico's als ze niet letten op energieverbruik, klimaatveranderingen en schendingen van mensenrechten. Zo kan een bedrijf dat het risico op overstromingen niet in kaart heeft, te maken krijgen met tegenvallende oogsten en hogere inkoopsprijzen. Dat zorgt onder de streep voor minder winst.

"Nederlandse bedrijven lopen allerlei risico's als ze klimaatverandering en hun waardeketen niet goed in beeld hebben. Vandaar dat de ambitieuze Europese regels juist goed geweest zouden zijn voor het concurrentievermogen en de winstgevendheid van onze bedrijven."

Dat het Europarlement de ambities nu omlaag wil schroeven, noemt Van Veen "een gemiste kans voor Europa."

Een fractie over

Oorspronkelijk zouden volgens PWC 3.000 Nederlandse ondernemingen onder de Europese duurzaamheids- en rapportageregels moeten vallen. Met teruggeschroefde ambities van het Europees parlement zijn het er nog maar zo'n 300, schat Van Veen.

Hoeveel het precies zal worden en waaraan bedrijven precies moeten voldoen, is nog niet bekend. Het Europees Parlement, de Europese Commissie en de lidstaten moeten nu weer aan tafel om het eens te worden over de invulling. Het zal zeker een paar jaar duren voordat Nederlandse bedrijven aan de nieuwe regels moeten voldoen.

Een 42-jarige inwoner van Utrecht is opgepakt op verdenking van grootschalige fraude met toegangskaarten. De verdachte zou honderden mensen hebben opgelicht. Een aantal slachtoffers is ook bedreigd, heeft de politie bekendgemaakt.

Tegen de verdachte zijn 153 aangiftes gedaan van online fraude. De politie denkt dat het werkelijke aantal slachtoffers veel hoger is. Naast oplichting liggen er ook tien aangiftes van onder meer belediging, bedreiging en smaad tegen de verdachte.

De fraudezaak speelt sinds 2021. De verdachte zou tientallen bankrekeningen, telefoonnummers en aliassen hebben gebruikt om mensen op te lichten. Volgens de politie gebruikte de 42-jarige ook rekeningen van bekenden.

Familieleden bedreigd

Mensen dachten dat ze kaartjes kochten voor festivals, concerten en sportwedstrijden, maar kregen die nooit geleverd. Sommige potentiele kopers vertrouwden het niet en haakten af. De verdachte zou daarop agressief hebben gereageerd. Een onbekend aantal mensen, en hun familieleden, werd vervolgens bedreigd.

Het schadebedrag van de aangiften is ruim 14.000 euro. Waarschijnlijk is veel meer geld verduisterd, maar hebben niet alle slachtoffers zich gemeld.

Politie: koop alleen via officiële kanalen

In het algemeen doet volgens de politie slechts een op de vijf slachtoffers van ticketfraude aangifte. Aangezien het vaak om relatief lage bedragen gaat, zijn mensen daartoe minder geneigd.

De politie roept iedereen op toegangskaarten altijd via officiële verkoopsites te kopen. "Koop je een tweedehands ticket, doe dit dan ook via de officiële kanalen en niet via sociale media of verkoopsites." Een andere tip is om tickets op te halen in plaats van geld over te maken voor bezorging.

De rechtszaak tegen een van de verdachten van de moord op advocaat Derk Wiersum is uitgesteld om de schijn van partijdigheid te vermijden. De weduwe van Wiersum blijkt als rechter te werken in dezelfde rechtbank als waar de strafzaak plaatsvindt. Dat blijkt uit een uitspraak van de rechtbank waar het AD als eerste over schreef.

Sezer B. is de laatste van de tien verdachten die voor de moord op Derk Wiersum worden vervolgd. Wiersum was de advocaat van kroongetuige Nabil B., die belastende verklaringen had afgelegd over Ridouan Taghi in het beruchte Marengoproces. Het vermoeden is dat Wiersum daarom vermoord is. Hij werd in september 2019 doodgeschoten bij zijn huis in Amsterdam.

B. zou samen met een neef van Taghi verantwoordelijk zijn geweest voor het voorbereiden van de moord op Wiersum. Hij zou de advocaat hebben geobserveerd. B. was jarenlang op de vlucht en liet zich in het strafproces dan ook niet vertegenwoordigen door een advocaat.

In november 2023 eiste het Openbaar Ministerie 18 jaar cel tegen hem. Vlak voor de uitspraak van de rechter nam Sezer B. alsnog een advocaat in de arm, waardoor zijn proces opnieuw moest en er vertraging ontstond.

Proces moet verplaatst worden

Over twee weken zou de rechter uitspraak doen, maar nu is opnieuw vertraging ontstaan doordat de weduwe van Wiersum sinds vorig jaar bij de rechtbank van Amsterdam blijkt te werken, dezelfde rechtbank waar het proces tegen B. loopt. Eerder werkte ze als rechter in Rotterdam.

Hoewel de weduwe niets met de zaak van B. van doen heeft en ook niet op de afdeling strafrecht werkt, is ze "als nabestaande direct en nauw betrokken bij de zaak tegen verdachte", aldus de rechtbank. Daardoor kan de schijn van partijdigheid niet volledig worden weggenomen en moet het proces verplaatst worden naar een andere rechtbank. De zaak zal nu worden behandeld door de rechtbank van Noord-Holland.

Toeval

Advocaat Niels van Schaik, die B. bijstaat, noemt de ontstane situatie onbegrijpelijk. Hij zegt er bij toeval achter te zijn gekomen dat de weduwe van Wiersum bij de rechtbank van Amsterdam werkt.

"Ik heb er alle begrip voor dat de weduwe daar werkzaam is geworden, mijn bezwaar is alleen dat dit 1,5 jaar niet gemeld is door het bestuur van de rechtbank. Het is een evidente situatie die niet kan bestaan."

Van Schaik zegt verder dat hij geen uitspraken kan doen over of de nog altijd voortvluchtige B. zijn zaak zal bijwonen.

Het was een gek gezicht vanmiddag: een jongedame op een fatbike, met een shirtje met korte mouwen aan. Achter haar zat een fietser met oorwarmers op en een dikke jas aan. Het is wat mij betreft wel een mooie vooruitblik naar de weercontrasten die we de komende dagen kunnen verwachten.

Nederland ligt precies op de scheiding tussen warme lucht uit het zuiden en koude lucht vanuit het noorden. Behalve verschillen in temperatuur leidt dat ook tot een groot verschil in neerslag.

Vanavond zal de eerste regen al zichtbaar worden: met name in het westen zal het wat harder gaan regenen. Dat regengebied gaat zich uiteindelijk voor langere tijd boven vooral het noorden en het midden van Nederland nestelen. Tot morgenavond kan er in een brede strook van west naar oost 20 tot 40 millimeter regen vallen. Je kunt dus kletsnat worden, maar niet overal.

Morgen grote contrasten

Morgen worden de temperatuurverschillen ook behoorlijk groot. Het noorden komt in de koude lucht terecht met slechts 7 tot 9 graden, terwijl het in Zuid-Limburg misschien nog wel 17 graden kan worden. In de noordelijke provincies is het plaatselijk kletsnat, in het zuiden blijft het overwegend droog, een enkele bui daargelaten. In het zuidoosten schijnt nog af en toe de zon.

Langs de noordwestkust neemt de oostenwind flink toe tot krachtig, met 's avonds zelfs windstoten van 60 tot 70 kilometer per uur. Ten zuiden van de grote rivieren staat er veel minder wind.

Sinterklaasintochten met of zonder jas

Zaterdag ligt Nederland nog steeds op het grensgebied tussen koude en zachte lucht. Het blijft bewolkt en plaatselijk is het wat nevelig. Sinterklaas voelt zich in Limburg qua temperatuur wellicht wat meer thuis, want in Maastricht bijvoorbeeld wordt het op de dag van de intocht nog een graad of 15.

Bij de landelijke intocht op Texel, waar de stoomboot om 12.00 uur aanmeert in de haven van Oudeschild, wordt het maar een graad of 9. In combinatie met de wind wordt het daar ronduit fris. En waar het in Maastricht droog blijft, moet men op Texel nog rekening houden met een bui.

Zondag komt het hele land dan in de koelere lucht terecht. Er is veel bewolking, soms een glimp van de zon en op de meeste plaatsen blijft de temperatuur rond 9 graden steken. Het blijft dan wel grotendeels droog.

Winterse speldenprikjes

Het ziet ernaar uit dat de zachte lucht volgende week definitief aan terrein heeft verloren. Kleine speldenprikjes van de winter lijken eraan te komen, met in de nachten een toenemende kans op lichte vorst. En als er dan neerslag valt, kan dat zomaar wat winters van karakter zijn.

Een 55-jarige man uit Enschede, die maandenlang vastzat op verdenking van het ontvoeren van zijn biologische kinderen, komt voorlopig op vrije voeten. Hij blijft verdachte, maar de kans dat hij in herhaling vervalt wordt klein geacht.

De man pakt zijn werk als advocaat weer op, meldt RTV Oost.

De man en zijn vrouw worden ervan verdacht dat zij op 31 maart hun twee kinderen (6 en 11) bij hun pleegouders in Dalfsen hebben ontvoerd.

De ontvoering deed veel stof opwaaien. Vrijwel meteen gaf de politie een landelijk amber alert uit waarin werd opgeroepen uit te kijken naar de kinderen. Zo'n oproep wordt alleen gedaan als een kind in levensgevaar is, zei een politiewoordvoerder toen.

De politie wist de kinderen uiteindelijk nog dezelfde dag op te sporen in het appartement van de ouders in Oudenaarde in Vlaanderen. De kinderen bleken in goede gezondheid. De ouders werden opgepakt.

Trackers

Bij een eerste rechtszaak tegen de ouders in augustus bleek volgens het Openbaar Ministerie dat zij de ontvoering minutieus hadden voorbereid. Ze hadden zelfs trackers geplaatst in de tassen van de kinderen en in de auto's van de begeleiders van de kinderen. Zo konden ze het adres van de pleegouders achterhalen.

In augustus bleek ook dat de moeder van de kinderen lijdt aan het syndroom van Münchhausen by proxy. Dat is een psychiatrische aandoening waarbij de ouder het eigen kind ziek maakt, meestal om zo zelf aandacht te krijgen.

Vandaag, bij de voortzetting van de rechtszaak, werd bekend dat de moeder begin deze week is overgeplaatst naar het Pieter Baan Centrum. Daar wordt ze een aantal weken door experts geobserveerd. Zij blijft voorlopig vastzitten.

Geen inkomsten

Maar de vader van de ontvoerde kinderen komt per direct vrij. Hij zit inmiddels zo'n 7,5 maand in de cel, memoreerde zijn raadsman Janbart Kalk vandaag. Hij heeft gedurende die tijd niet kunnen werken en dus ook geen inkomsten.

Kalk vroeg de rechter om het voorarrest op te heffen. "Meneer wil heel graag weer zijn advocatenpraktijk oppakken", aldus Kalk.

"Popelen is misschien niet het goede woord, maar ik wil mijn advocatenkantoor heel graag weer voortzetten. In de afgelopen tijd is er bijvoorbeeld een cliënt van mij failliet gegaan", zei de verdachte zelf. "Ik weet niet hoe het zou zijn gegaan als ik diegene had kunnen bijstaan. Misschien was het dan anders afgelopen."

Volgens een psycholoog van het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie is het gevaar op herhaling bij de vader laag. Volgens de rechtbank was er dan ook geen reden meer om hem langer in voorarrest te houden.

De volgende voorbereidende rechtszaak zal eind januari plaatsvinden.

De landelijke adviesprijs voor benzine heeft vandaag het tot dusver hoogste niveau bereikt van 2025. Het bedrag is 2,195 euro per liter Euro95, ook wel E10-brandstof.

De vorige keer dat de prijs tot boven deze hoogte steeg, was in juli 2024. Toen was de adviesprijs 2,212 euro. Het is dus ruim een jaar geleden dat de prijzen zo hoog waren. Vlak daarvoor, in april 2024, was de prijs nog een stuk hoger; toen betaalde je gemiddeld 2,280 euro per liter.

Begin dit jaar schommelden de prijzen, maar sinds juni is er opnieuw een stijgende trend te zien. Volgens brandstofexpert Derk Foolen is er geen directe aanleiding voor die stijging. De olieprijs is de laatste weken vrij stabiel en ook de euro-dollarverhouding laat geen grote veranderingen zien, laat hij weten aan consumentencollectief United Consumers.

"De benzineprijs volgt vooral de grotere lijn: de boycot van Russische olie, productiebeperkingen en een stabiele tot groeiende vraag", zegt Foolen. "Die factoren houden de prijzen hoog, en dat merk je opnieuw aan de pomp."

Ook diesel duurder

Afgelopen maandag bereikte de adviesprijs voor diesel ook het hoogste niveau van dit jaar. Een liter kostte op dat moment 1,981 euro. Die prijs was er voor het laatst in april van 2024.

Voor consumenten geldt: aan de pomp kun je hogere, maar zeker ook lagere prijzen vinden, door slim te tanken en prijzen te vergelijken. De adviesprijs geeft vooral een beeld van de landelijke trend. Foolen noemt het "een belangrijke graadmeter".

D66 moet met CDA allereerst Nederland van het stikstofslot halen en een antwoord bedenken op het energievraagstuk. Dan houd je bedrijven hier en kan je de nodige huizen bouwen. Dat is wat er achter de plannen zit van verkenner Koolmees, waar de Tweede Kamer vandaag over debatteerde, blijkt uit gesprekken met betrokkenen.

In het verslag van Koolmees worden vijf thema's genoemd waar de twee partijen zich over moeten buigen. Maar achter de schermen is te horen dat het succes van de nieuwe formatiefase afhangt van stikstof en energie. Als je die slepende problemen 'lostrekt', kan je verder met Nederland, is het idee.

De komende drie weken moet er, onder leiding van informateurs Wijers en Buma, worden gezocht naar plannen op dit gebied waar andere partijen niet omheen kunnen.

Stikstofplan omarmen

Op stikstof ligt er al een prima uitgangspunt, klinkt het achter de schermen. Het gaat om een stikstofreductieplan van bestuurders en boeren van deze zomer. Het meest waarschijnlijke is dat dit wordt omarmd door D66 en CDA, ook omdat andere partijen te porren zijn om het stikstofprobleem op deze manier aan te pakken.

In het plan van onder meer de provincies, gemeenten en boerenorganisatie LTO is dwang richting boeren in het uiterste geval niet uitgesloten. Daarmee zou het juridisch voldoende moeten zijn om van het stikstofslot te komen.

Wopke-Wiebes

Wat energie betreft moet er worden gekeken naar de zogenoemde netcongestie. De drukte op het stroomnet zet op dit moment een rem op de woningbouw en groei van bedrijven. Om dat op te lossen wordt geopperd om het Nationaal Groeifonds (ook wel Wopke-Wiebes-Fonds) nieuw leven in te blazen. Met die miljarden zou de portemonnee getrokken kunnen worden voor netbeheerders als Alliander en Stedin om het elektriciteitsnet de nodige boost te geven.

In het debat ging D66-leider Jetten vandaag niet in op deze specifieke thema's, maar hij stelde wel dat hij met het CDA inzet op "grote doorbraken". En ook dat hij "antwoord wil geven op de vraagstukken die bepalend zijn voor de toekomst van Nederland". CDA-leider Bontenbal zei de lijst met vraagstukken "behapbaar" te willen houden.

Bij het schrijven moeten D66 en CDA de komende weken andere partijen, die nodig zijn voor meerderheden, in gedachten houden. "Die kunnen dan beoordelen of ze aanknopingspunten zien om mee te werken", aldus Koolmees, daarmee vooral doelend op GroenLinks-PvdA, VVD en JA21.

Met breed gedragen oplossingen als basis, zou de formatie kunnen uitdraaien op een minderheidskabinet van D66, CDA met VVD erbij. Op dit moment is dat een veelgehoorde uitkomst. JA21 en GL-PvdA zouden het kabinet dan kunnen steunen op verschillende terreinen die voor die partij belangrijk zijn.

Duidelijk is dat ogenschijnlijk voor de hand liggende meerderheidsvarianten (op dit moment) niet mogelijk zijn. D66-GL-PvdA-CDA-VVD is veel genoemd, maar VVD wil écht niet met GL-PvdA. En voor een variant met JA21 in plaats van GL-PvdA zijn de verschillen tussen D66 en JA21 te groot.

Broodnodige steun

Steun van GroenLinks-PvdA zal voor een minderheidskabinet broodnodig zijn, omdat die partij veel zetels in de Eerste Kamer heeft (waar kabinetsplannen ook goedgekeurd moeten worden). BBB is daar ook een grote machtsfactor, maar die partij wil geen stappen zetten op het gebied van stikstof.

De afhankelijkheid van GL-PvdA is de reden dat de VVD de komende weken buitenspel staat, terwijl de verwachting is dat de partij uiteindelijk wel in een kabinet belandt. Als de VVD in deze fase al volledig zou aanhaken, zou dat GL-PvdA kunnen afschrikken, is de redenering.

Bewindspersonen van andere partijen?

De verwachting is dat GL-PvdA stappen op stikstof en energie uiteindelijk zal steunen - ook als ze niet meeregeren - omdat dat te belangrijke onderwerpen zijn om te laten lopen. GL-PvdA-leider Klaver benadrukte vandaag in het debat dat hij "veel vertrouwen" heeft in het vervolg van de formatie. Terwijl VVD-leider Yesilgöz haar onvrede uitsprak. Ze betoogde dat haar partij wel mee had willen schrijven en zei te vrezen dat dit de opmaat is naar een "links kabinet" met GL-PvdA.

En dat gaat de VVD echt niet meemaken, zo zeggen ze. Te horen is wel, in aanvulling op het minderheidskabinet-idee, dat er van constructieve partijen een paar bewindspersonen kunnen worden gestrikt. Daarbij zou je kunnen denken aan een minister van migratie van JA21-huize en een minister van Energie en Klimaat uit de GL-PvdA-gelederen. Die bewindspersonen treden dan op 'persoonlijke titel' toe tot het kabinet. Maar zover is het allemaal nog niet.

Harde noten

Naast stikstof en energie zijn er nog drie andere thema's uit het advies van Koolmees waar D66 en CDA over moeten nadenken. Dat zijn wonen, migratie en veiligheid. Ook die onderwerpen zijn belangrijk, en er gaan ongetwijfeld harde noten over worden gekraakt, maar pas als die andere twee zijn getackeld.

In het debat gaf de verkenner nog een advies mee aan de Kamer over de vijf thema's. "Ik denk dat een soort pacificatie moet worden gevonden." Minder polariseren en op zoek naar de overeenkomsten dus. De komende weken zal blijken of Jetten en Bontenbal daartoe een aanzet kunnen geven.

Duitsland gaat in geval van nood mannen aanwijzen die in dienst moeten. Dat heeft de regering na lang onderhandelen besloten. Ook komt er een wet waardoor de regering hoopt dat meer mensen vrijwillig het leger in gaan.

Volgens het ministerie van Defensie is het, gezien de Russische aanvalsoorlog in Oekraïne en de toenemende dreiging voor de rest van Europa, nodig om zich beter voor te bereiden op de verdediging van het land. Ook heeft Duitsland verplichtingen als lid van het NAVO-bondgenootschap.

Duitsland heeft daarvoor op dit moment niet genoeg personeel. Om aan de NAVO-verplichtingen te voldoen, zou Duitsland zo'n 260.000 militairen nodig hebben. Op dit moment komt Duitsland zo'n 80.000 soldaten tekort. Daarnaast zijn nog ongeveer 200.000 reservisten nodig.

Vragenlijsten en keuringen

Er was al afgesproken dat vanaf 1 januari iedereen na hun 18e verjaardag een QR-code krijgt voor een online vragenlijst. Mannen moeten die invullen, voor anderen is dat vrijwillig. De vragen draaien om opleiding, beschikbaarheid en bereidheid om in dienst te gaan.

Nieuw is dat defensie mannen nu ook meteen medisch en psychisch gaat keuren. Eerst de mannen die 18 worden, en dan in fases iedereen die al 18 is. Volgens bondskanselier Merz worden ongeveer 350.000 jongens jaarlijks volwassen. Om vrouwen te verplichten is een grondwetswijziging nodig, wat met de huidige verhoudingen in het parlement ingewikkeld is.

Met deze stappen wil defensie zicht krijgen op wie er geschikt is voor militaire dienst en waar zij ingezet zouden kunnen worden. Het daadwerkelijk in dienst gaan, blijft in eerste instantie nog een vrijwillige keuze.

Loterij

Wat de regering gaat doen als onvoldoende mensen zich vrijwillig melden, lag tot vandaag nog open. Eerder zei Merz te vermoeden dat het niet bij vrijwilligheid kan blijven. Nu heeft de regering afgesproken dat de Bondsdag in geval van nood via een aparte wet kan besluiten om een gedeeltelijke dienstplicht in te voeren.

Als er in een jaar meer mannen 18 worden dan het benodigde aantal extra militairen, zal slechts een deel van hen gedwongen in dienst moeten. In de aanloop naar het besluit heette dat een loterij, inmiddels is die term veranderd in Bedarfswehrpflicht: dienstplicht op basis van behoefte.

De precieze afspraken hierover zijn onduidelijk, blijkt uit de uitleg van partijen. De christendemocraten noemen de dienstplicht als toekomstige mogelijkheid, terwijl de sociaaldemocraten benadrukken dat dit nog aan de Bondsdag is.

"Er is geen reden tot zorgen of angst", aldus Defensieminister Pistorius bij de presentatie van het besluit. Hij verwijst daarbij naar afschrikking in de Koude Oorlog. "Hoe beter onze strijdkrachten kunnen afschrikken en verdedigen, door bewapening, opleiding en personeel, des te kleiner de kans dat we überhaupt bij een conflict betrokken raken."

Hij vertrouwt erop dat velen zich vrijwillig melden. Een brutoloon van 2600 euro en subsidie voor een rij-examen moeten daarbij helpen.

Kritiek van jongeren

Ook mogen mannen die volgens de overheid in dienst zouden moeten, volgens de grondwet nog altijd weigeren uit gewetensbezwaren. Zij moeten daarvoor een aanvraag indienen en kunnen dan een alternatieve sociale dienstplicht vervullen, bijvoorbeeld in de zorg.

Uit peilingen van de afgelopen maanden blijkt dat met name jonge Duitsers niet staan te springen om een herinvoering van de dienstplicht. Jongerenorganisaties vinden dat de regering meer moet investeren in onderwijs en mentale gezondheidszorg als ze zo'n groot beroep doet op jongeren.

Omslag in Duitsland

Ondertussen moet defensie flink investeren in extra opleidingspersoneel en kazernes. Sommige voorzieningen zijn niet meer voorhanden of verwaarloosd, omdat Duitsland jarenlang niet op een groot en sterk leger inzette. Dat lag lang gevoelig vanwege het naziverleden, en is ook na de Koude Oorlog aan banden gelegd.

Nog altijd geldt het zogeheten twee-plus-vier-verdrag, waarin de Duitse staten bij de hereniging in 1990 met de vier voormalige geallieerde landen onder meer afspraken dat het gezamenlijke Duitse leger moest krimpen tot maximaal 370.000 soldaten. Dat moest voorkomen dat Duitsland militair te sterk zou worden.

Het leger richtte zich daarna meer op buitenlandse trainings- en vredesmissies. In 2011 schortte de regering de dienstplicht op omdat die niet meer in verhouding stond tot de inzet van het leger. De geopolitieke situatie was dusdanig veranderd, dat de dienstplicht overbodig zou zijn.

Maar de Russische inval in Oekraïne heeft voor een omslag gezorgd in Duitsland. De regering mag sinds dit jaar onbeperkt lenen voor defensie-investeringen en volgens Merz moet Duitsland het grootste leger van Europa opbouwen.

Podcast De Dag

Deze week maakte podcast De Dag een aflevering over de hoogoplopende discussie over de dienstplicht. We legden contact met Duitse jongeren die bijna 18 jaar worden om te vragen wat zij daarvan vinden. De aflevering van De Dag is hier te beluisteren.

Een 30-jarige ex-student aan de Rijksuniversiteit Groningen is veroordeeld tot een jaar cel en tbs.

De voormalige studente tandheelkunde is volgens de rechtbank schuldig aan het stalken, bedreigen en beledigen van zeker twaalf medewerkers van de universiteit en het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Zelfs nadat ze door de politie was opgepakt, ging ze daarmee door, meldt RTV Noord.

De vrouw werd in september 2022 van de opleiding gestuurd, Het UMCG dwong haar te stoppen met de studie "vanwege haar onaangepaste gedrag".

Maar de vrouw bleef doorgaan met het beledigen, bedreigen en stalken van de medewerkers van zowel de universiteit als het ziekenhuis.

Portretfoto's

Vooral op sociale media was ze actief. Op Facebook schreef de vrouw beledigende en valse berichten over de medewerkers van de opleiding tandheelkunde. In veel gevallen plaatste ze daarbij hun volledige namen en portretfoto's, voorzien van predicaten als scammer, oplichter en/of racist.

De vrouw plakte regelmatig de gebouwen van de tandartsopleiding van het UMCG en de RUG vol posters met vergelijkbare boodschappen, stelde het Openbaar Ministerie (OM) tijdens een van de rechtszittingen.

Meermalen meldde ze zich bij de entree van de opleiding op het UMCG-complex om medewerkers uit te schelden. Ook zwierf ze door de gebouwen. Ze zou daarbij verkleed zijn geweest als schoonmaakster om de beveiliging te omzeilen.

Speelgoedpistool

Na verloop van tijd escaleerden de bedreigingen. Op sociale media publiceerde de ex-studente een filmpje waarin ze poseerde met een speelgoedpistool en zei: "even mijn wapen doorladen". Daarbij noemde ze een van de medewerkers.

Op verzoek van de opleiding, haalde de politie de vrouw regelmatig weg. Even later legde de rechter haar locatie- en contactverboden op.

Maar die helpen niet. De vrouw bleef de medewerkers lastigvallen, volgens het OM maandenlang.

Rotterdam

Bij de medewerkers van de opleiding tandheelkunde nam de angst toe toen in september 2023 in Rotterdam een student werd aangehouden na het doodschieten van zijn buurvrouw, haar dochter en een docent van zijn opleiding.

Niet lang daarna werd In Groningen een bijeenkomst gehouden voor studenten tandheelkunde. In november 2023 pakte de politie de vrouw op om een einde te maken aan haar stalkgedrag.

Maar zelfs achter slot en grendel wist ze niet van ophouden. Vanuit haar cel bleef ze medewerkers bestoken met brieven vol bedreigingen en beledigingen. Ook bedreigde ze mensen van het OM. In haar cel vond het OM een lijst met "doelwitten".

De vrouw zelf hield het tijdens een van de rechtszittingen op een korte verklaring: "Ik heb het niet gedaan." Ze weigerde mee te werken aan een psychologisch onderzoek.

Persoonlijke levenssfeer

Maar de rechtbank heeft geen twijfel dat de ex-studente schuldig is. "De rechtbank neemt het de vrouw kwalijk dat zij stelselmatig ernstige inbreuk gemaakt heeft op de persoonlijke levenssfeer en integriteit van de slachtoffers", aldus de rechtbank. "Door op deze manier te handelen, heeft zij de grens van het toelaatbare ver overschreden."

Hoewel ze weigerde om mee te werken aan het psychologisch onderzoek, denkt de rechtbank toch dat de vrouw lijdt aan een stoornis. Daarom, en omdat de kans op herhaling groot wordt geacht, is ze niet alleen veroordeeld tot een jaar cel maar ook tot tbs met dwangverpleging. Ook moet ze een van haar slachtoffers een schadevergoeding van 1500 euro betalen.

De voormalige Britse prins Andrew heeft langer contact gehad met Jeffrey Epstein dan hij aanvankelijk had verklaard. Dat concluderen Britse media op basis van de nieuwste e-mails van de overleden zedendelinquent, die gisteren zijn vrijgegeven door leden van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden.

In maart 2011 had Andrew Mountbatten-Windsor - zoals hij heet nu zijn titel is afgenomen - nog mailcontact met Epstein en diens ex-vriendin en handlanger Ghislaine Maxwell. Dat terwijl hij in 2019 in een geruchtmakend interview met BBC Newsnight nog had gezegd dat hij alle banden met Epstein in december 2010 had verbroken.

"Ik kan het niet meer aan", mailde Andrew aan het omstreden paar, nadat hij was gewaarschuwd door de Britse krant Mail on Sunday. Die stond op het punt om een verhaal te publiceren over vermeend kindermisbruik door Andrew, en wilde hem een kans geven om te reageren.

'Ik weet hier helemaal niets van'

Andrew had volgens de krant twee meisjes betast in het appartement van Epstein in New York. Een van hen was het bekende slachtoffer Virginia Giuffre, die dit jaar door suïcide om het leven kwam. Ook zou een van de meisjes de opdracht hebben gekregen om daar seks met hem te hebben en om mee te doen aan een orgie op het privé-eiland van Epstein in de Cariben. Giuffre beschuldigde hem ook van die feiten in haar postume memoires.

De in onmin geraakte jongere broer van koning Charles lijkt geschrokken van die aantijgingen. "Wat is dit allemaal", mailt hij naar Epstein en Maxwell in 2011. "Ik weet hier helemaal niets van! Jullie moeten dat alsjeblieft ZEGGEN. Dit heeft NIETS met mij te maken. Ik kan het niet meer aan."

In een ander mailtje schrijft hij volgens Britse media: "Zorg er alsjeblieft voor dat in iedere verklaring of juridische brief duidelijk staat dat ik NIET betrokken ben en dat ik NIETS van al deze beschuldigingen weet."

Verder lijken de nu vrijgegeven berichten de echtheid van een beruchte foto van Andrew met de toen 17-jarige Giuffre te bevestigen. Bij BBC Newsnight in 2019 zei Andrew zich niets te herinneren van dat moment, ook zei hij te twijfelen aan de echtheid van de foto.

Epstein had na de publicatie van het verhaal door de Mail on Sunday in 2011 contact met een journalist van een ander medium. Epstein schilderde Giuffre af als een leugenaar, maar schreef ook: "Ja, ze zat op mijn vliegtuig en ja, ze staat op de foto met Andrew, net zoals veel van mijn werknemers."

De storm rond de voormalige prins Andrew is de laatste weken weer opgelaaid, na de publicatie van de memoires van Giuffre. Na een gesprek met koning Charles besloot Andrew onder meer zijn titel 'hertog van York' vorige maand op te geven.

Daarmee leek de kous af, maar Charles besloot twee weken later onverwachts alsnog hard in te grijpen: ook Andrews prinselijke titel werd afgenomen, waardoor hij nu door het leven moet als Andrew Mountbatten-Windsor. Verder moet hij zijn luxueuze landhuis Royal Lodge verlaten en raakt hij zijn laatste militaire titel kwijt.

Ook Trump genoemd in e-mails

In de e-mails die gisteren werden vrijgegeven kwam ook de naam van de Amerikaanse president Trump voor. Gesuggereerd wordt dat hij meer wist van het misbruik door Epstein dan de president tot nu toe heeft toegegeven.

Trump heeft tot op heden steeds ontkend dat hij betrokken was bij of kennis had van seksueel misbruik en vrouwenhandel door Epstein. Hij was ooit bevriend met Epstein, maar ze kregen ruzie, zegt Trump. De gepubliceerde e-mails zijn van jaren na de ruzie.

Epstein werd in 2019 dood gevonden in zijn cel, nadat hij was aangeklaagd voor seksueel misbruik en mensenhandel. Zijn handlanger Maxwell zit een celstraf uit van 20 jaar voor betrokkenheid bij het misbruiknetwerk van Epstein. Onlangs werd ze verplaatst naar een minder beveiligde gevangenis in Texas.

Hoe zit het met de link tussen Epstein en Trump? Eind juli maakte NOS op 3 er deze uitlegvideo over:

Een drone die bij een test van defensie werd gebruikt, is vanochtend in een vakantiepark in het Gelderse dorp 't Loo neergestort.

De drone kwam in de tuin van een van de vakantiehuisjes in het park terecht, meldt een woordvoerder van het vakantiepark aan de NOS. Op een foto die de Stentor publiceerde is te zien dat een beschadigde kokervormige zwarte drone met afgebroken vleugels op de grond ligt.

Een woordvoerder van de marechaussee meldt dat er geen slachtoffers zijn gevallen en dat er geen huisjes op het park beschadigd zijn geraakt. "Alleen de drone zelf is beschadigd."

Klap

"Gasten hoorden iets vallen", zegt woordvoerder Jeannette ten Kate van Landal, waar het vakantiepark deel van uitmaakt. "Ze hoorden een klap en toen ze uit het raam keken, zagen ze de drone liggen."

De drone is fors groter dan een gemiddelde hobbydrone. De vakantiegangers in het huisje belden direct de politie en receptie. Ze zijn opgevangen door medewerkers. Kort daarna kwam de politie, die contact opnam met defensie.

Verbinding

Het vakantiepark ligt in de buurt van een militair oefenterrein bij 't Harde. De drone werd gebruikt bij een oefening van defensie waarbij meerdere drones werden getest, meldt de marechaussee. Een van deze drones verloor tijdens de vlucht de verbinding met de bestuurder en kwam daardoor terecht in het bungalowpark.

Hoe het incident heeft kunnen gebeuren, wordt nog onderzocht. Defensiemedewerkers doen op het vakantiepark onderzoek. "Uit onderzoek moet blijken hoe de verbinding verloren is gegaan", zegt de woordvoerder. "We kunnen nu nog niet zeggen of het om een storing ging of om een menselijke fout."

Met de mensen die de drone hebben horen vallen, gaat het goed, zegt Ten Kate. "Ze waren wel geschrokken, maar de rust is wel teruggekeerd en ze kunnen hun vakantie onbezorgd voortzetten."

Het Europees Parlement wil nieuwe duurzaamheidsregels stevig afzwakken. Ze worden vastgelegd in wat vaak de 'antiwegkijkwet' wordt genoemd. Die gaat in 2027 in, maar na een stemming vandaag is duidelijk dat hij veel minder streng zal worden. De wet is bedoeld om misstanden als kinderarbeid en milieuvervuiling in de toeleveringsketen van bedrijven aan te pakken.

Een van de afzwakkingen is dat de regels voor veel minder bedrijven gaan gelden dan eerder is afgesproken, namelijk alleen nog voor grote bedrijven met meer dan 5000 werknemers. Aanvankelijk was het de bedoeling dat alle bedrijven met meer dan 1000 mensen in dienst aan de regels zouden moeten voldoen.

Bedrijven moeten volgens de regels zelf gaan onderzoeken of ergens in hun toeleveringsketen iets misgaat. De roep om dit soort regels was een paar jaar geleden groot. Zeker na het instorten van een kledingfabriek in Bangladesh waarbij meer dan 1100 fabrieksarbeiders om het leven kwamen.

De Europese Unie sloot na jaren onderhandelen in 2023 een akkoord over de regels, mede om onveilige werkomstandigheden aan te pakken. Toch worden die regels nu alweer afgezwakt voordat ze ingaan.

De initiatiefnemer van de wet, GroenLinks-PvdA-Europarlementariër Lara Wolters, is woedend over het afzwakken van de wet. "Weg is de aansprakelijkheid van oliebedrijven, weg de gerechtigheid voor slachtoffers van moderne slavernij, weg het nemen van verantwoordelijkheid voor milieu- en klimaatschade. Bedrijven die het goede willen doen blijven in de kou staan; cowboybedrijven krijgen ruim baan en mogen een spoor van vernieling achter zich laten, zodat wij in Europa aan onze trekken kunnen komen wat betreft fast-fashion, nieuwe gadgets en goedkope meuk."

De druk om de regels aan te passen was enorm. Grote EU-landen, Duitsland voorop, pleiten op allerlei terreinen voor deregulering. Ze vrezen dat Europese bedrijven de concurrentiestrijd verliezen met bedrijven uit VS of China, waar minder strenge regels gelden. Ook landen van buiten de EU voerden de druk op. Zo dreigde Qatar minder zaken te willen doen met de EU mochten de strengere regels blijven.

In het Europees parlement is een meerderheid gevoelig gebleken voor de druk. Ook de verplichting voor bedrijven om met een duurzaamheidsverslag te komen wordt uitgekleed. Die verplichting wordt geschrapt. Ze hoeven niet meer vast te leggen wat ze bijvoorbeeld doen om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen.

CDA-Europarlementariër Tom Berendsen reageert tevreden: "Met deze stap bouwen we verder aan een duurzame economie, verlichten we de regeldruk en krijgt met name het midden- en kleinbedrijf meer zuurstof om te ondernemen."

Nieuwe politieke wind in Europa

GroenLinks-PvdA zit het extra dwars dat de Europese christendemocraten met radicaal-rechts samenwerkten om de wet af te zwakken. "Met de openlijke samenwerking met extreemrechts hebben de Europese christendemocraten vandaag laten zien waar ze echt voor staan. Niet voor zorg voor elkaar, maar voor een economie van uitholling en uitbuiting."

BBB-Europarlementariër Sander Smit is juist blij met de samenwerking met radicaal-rechtse partijen in het parlement. "Deze nieuwe centrumrechtse samenwerking van EVP, ECR en Patriotten is een historisch politiek feit en bewijst dat verandering in Brussel wél kan. BBB is er trots op als bindmiddel de brug te slaan tussen partijen en fracties die Europa samen weer uit het bureaucratische moeras van groene regeldruk en mislukt migratiebeleid willen trekken, zoals beloofd tijdens de Europese verkiezingscampagne."

Het Europees Parlement moet ook nog onderhandelen met de EU-landen over de afzwakkingen. Maar ook daar wil een meerderheid van de landen dat de regels veel minder streng worden, dus dat de antiwegkijkwet wordt afgezwakt staat vast. Het is daarmee het zoveelste voorbeeld van Europese duurzaamheidsdoelen die het onderspit delven, in een poging de Europese concurrentiekracht te verbeteren.

De Europese Commissie is een onderzoek gestart om te kijken of Red Bull de concurrentie op de energiedrankjesmarkt onterecht heeft beperkt.

De Commissie zegt aanwijzingen te hebben dat Red Bull een strategie heeft ontwikkeld om de verkoop van blikjes van groter dan 250 ml van concurrenten te beperken in onder meer supermarkten en tankstations. In het persbericht dat de EC vandaag naar buiten bracht, wordt Nederland expliciet genoemd als land waar de energiedrankjesfabrikant mogelijk "concurrentieverstorend gedrag" vertoonde.

Dominante positie

"Red Bull lijkt hier een dominante positie te hebben op de groothandelsmarkt voor merkenergiedrankjes", stelt de Commissie. De fabrikant zou voordelen geven aan winkeliers om concurrerende drankjes van groter dan 250 ml niet te verkopen of minder zichtbaar te maken.

Volgens de Commissie richt Red Bull zich vooral op energiedrankjes "die door een naaste concurrent" worden verkocht. Om welke energiedrankjesmerk dat gaat, wordt niet genoemd.

Invallen

De aankondiging volgt op onaangekondigde invallen die de commissie in 2023 deed op het hoofdkantoor van Red Bull in Oostenrijk. Een woordvoerder van Red Bull laat aan de NOS weten geen commentaar te willen geven op lopende procedures.

Red Bull is wereldwijd marktleider op het gebied van energiedrankjes. Het bedrijf verkocht in 2024 wereldwijd 12,67 miljard blikjes en heeft 19.973 mensen in dienst.

Thailand heeft een beruchte Chinese gokmagnaat uitgeleverd aan China. De man, She Zhijiang, wordt onder meer verdacht van het runnen van illegale online gok- en oplichtingspraktijken vanuit Myanmar. Het Chinese staatspersbureau Xinhua meldt dat She inmiddels is geland in de Chinese stad Nanjing.

China probeert de 43-jarige She al jaren in handen te krijgen. In 2014 vaardigden de Chinese autoriteiten een internationaal arrestatiebevel uit voor hem. Drie jaar geleden werd hij vanwege dat bevel opgepakt in de Thaise hoofdstad Bangkok. Daarna begon er een uitleveringsprocedure. Daar kwam begin deze week een einde aan, toen een Thaise rechter ook in hoger beroep groen licht gaf voor de uitlevering.

Tegenover persbureau Reuters noemt de advocaat van She het uitleveringsproces "ongebruikelijk", zonder daar verder op in te gaan. Verder zegt zijn cliënt niets fout te hebben gedaan. De uitlevering van She komt in de week waarin de Thaise koning afreist naar China. Hij kwam vandaag aan in het land voor het eerste staatsbezoek ooit van een zittende Thaise monarch aan China.

Scam farms

De BBC schrijft dat She begin jaren tachtig werd geboren in een arm dorp in de Chinese provincie Hunan. Hij ging als 14-jarige van school en leerde vervolgens programmeren. Als jonge twintiger trok hij naar de Filipijnen, waar hij kennismaakte met de online gokindustrie, die illegaal is in China.

Hij runde zijn imperium vanuit Shwe Kokko, een stad in Myanmar gebouwd tegen de Thaise grens. De stad is berucht om zijn link met illegale gokpraktijken, mensenhandel en cybercrime. Criminelen hebben er vrij spel, omdat de junta in het afgelegen en door de burgeroorlog verscheurd gebied nauwelijks tot geen zeggenschap heeft.

Eerder dit jaar werden er nog honderden buitenlanders bevrijd uit zogenoemde scam farms in Myanmar, die onder dwang van bendes internetgebruikers moesten oplichten. En in september werden elf mensen van een oplichtersfamilie ter dood veroordeeld in China om soortgelijke praktijken, die ze runden vanuit een andere Myanmarese grensstad.

She wordt door de Chinese autoriteiten onder meer verdacht van het runnen van illegale casino's en goksites, waar in totaal bijna 400 miljoen dollar op rondging. Ook zou hij 248 oplichtersbendes hebben gefaciliteerd, die het via online fraude hadden gemunt op Chinese burgers.

Het VN-bureau dat zich bezighoudt met de strijd tegen drugs en criminaliteit noemde She in 2014 ook al eens in een rapport. Hij werd daarin omschreven als iemand met een flinke invloed in tal van sectoren in Zuidoost-Azië - uiteenlopend van vastgoed en bouw tot entertainment - en dan in het bijzonder in Cambodja, Myanmar, Thailand en de Filipijnen. De geboren Chinees heeft ook een Myanmarees en Cambodjaans paspoort.

In september legde de VS nog sancties op aan She vanwege zijn rol in de illegale gokindustrie en oplichterscentra. Zo zoomt het Amerikaanse ministerie van Financiën in een persbericht in op een project van She in Shwe Kokko, waar in acht jaar tijd voor miljarden in is geïnvesteerd en het ene na het andere gebouw uit de grond is gestampt. Daarmee moeten onder meer toeristen worden getrokken, maar in werkelijkheid zou het vooral een dekmantel zijn om criminele activiteiten te verhullen.

"Oplichtersbendes hebben mensen onder valse voorwendselen gelokt, om ze vervolgens vast te zetten, ze fysiek te mishandelen en ze te dwingen voor criminelen te werken als online scammers", zo staat in het persbericht. "Ontsnapte slachtoffers zeggen dat ze zijn vastgehouden, tot er losgeld is betaald door hun families. Ook werden ze geslagen als ze doelen niet haalden en gedwongen om sekswerk te verrichten."

Zuidoost-Azië-correspondent Mustafa Marghadi sprak eerder dit jaar met slachtoffers van oplichtersbendes, die werden gedwongen te werken in scamcentra:

Bij een fabriek in Nijverdal is vanmorgen zwaveldioxide vrijgekomen. Het pand waar ruim zestig medewerkers aanwezig waren, werd ontruimd. Mensen in de omgeving kregen een NL-Alert met de oproep binnen te blijven en ramen en deuren te sluiten en ventilatiesystemen uit te zetten.

Het lek ontstond rond 09.00 uur in de fabriek van TenCate, waar beschermende textielmaterialen worden gemaakt. Door het lekken van de stof ontstond ook een kleine brand - die werd snel geblust.

Drie medewerkers waren erbij, zij zijn nagekeken door het ambulancepersoneel. Volgens een woordvoerder van de brandweer bleek bij hen alles in orde.

Rotte eieren

Zwaveldioxide is een prikkelende stof die irritatie kan veroorzaken aan de ogen en luchtwegen. Rond 12.00 uur meldde de brandweer dat omwonenden weer veilig naar buiten konden, schrijft RTV Oost.

De stof komt nog steeds vrij, maar wordt verdund met water om schadelijke gevolgen te beperken. De zwavelachtige geur, die ook wel wordt omschreven als de geur van rotte eieren, kan nog wel te ruiken zijn in de buurt van de fabriek.

In Duitsland is een man opgepakt die verdacht wordt van betrokkenheid bij de liquidatie van Cemil Önal in Rijswijk. De 41-jarige Önal werd in mei op een vol terras van een hotel doodgeschoten. De schutter is nog voortvluchtig.

Het is de eerste arrestatie in de zaak. De opgepakte man is een 47-jarige man uit het Duitse Bergheim, een stad op ongeveer 20 kilometer ten westen van Keulen. Hij werd op verzoek van de Nederlandse autoriteiten opgepakt en er is een verzoek gedaan om hem aan Nederland over te leveren.

Wat zijn rol precies is, onderzoekt de politie nog. De schutter en een andere verdachte zijn nog niet gevonden. De politie heeft camerabeelden van hen gedeeld waarop te zien is hoe zij elkaar ontmoeten en na de moord vluchten.

Cyprus

De Turk Önal werd zelf verdacht van een dubbele liquidatie. Hij werd door het Turkse OM verdacht van het doodschieten van twee mensen in het Turkse deel van Cyprus in 2022.

Önal had voor zijn liquidatie aangifte gedaan wegens mogelijke dreiging. Volgens zijn advocaat liep hij gevaar omdat hij banden zou hebben met de Gülenbeweging. Die beweging wordt door de Turkse regering beschouwd als een terroristische organisatie.

Vrouwen met zeer dicht borstweefsel kunnen naar verwachting vanaf 2030 terecht voor een extra MRI-scan. Met deze maatregel kunnen jaarlijks rond de honderd sterfgevallen door borstkanker worden voorkomen. Demissionair staatssecretaris Tielen (VVD) schrijft dat in een Kamerbrief.

"Ik vind het pijnlijk dat vrouwen na jarenlange discussie nog zo lang op MRI-aanbod moeten wachten", zegt de staatssecretaris. Het is volgens haar echter niet mogelijk het plan sneller uit te voeren.

Het RIVM dringt aan op een gefaseerde invoering om onder meer de druk op de zorg beheersbaar te houden. Als er extra MRI-scans worden gemaakt, is er ook personeel nodig voor de vervolgstappen en behandeling.

Tienduizenden extra scans per jaar

Niet alle vrouwen met dicht borstweefsel zullen gelijk aan de beurt komen. De verwachting is het programma uiteindelijk zo'n 35.000 extra scans per jaar oplevert. Daarvoor wordt vanaf 2030 jaarlijks 17 miljoen euro beschikbaar gesteld. Per jaar zou dat volgens Tielen 80 tot 110 sterfgevallen voorkomen, bovenop de 1300 sterfgevallen die nu al worden voorkomen door het bevolkingsonderzoek borstkanker.

Vorige maand kwam het RIVM tot de conclusie dat de invoer van het plan haalbaar is. Tielen sprak toen de wens uit om de extra medische controles zo snel mogelijk in te voeren. "Ik zou het liefst de gekozen strategie meteen volledig aanbieden, maar ik moet realistisch zijn", zegt de staatssecretaris nu in de brief aan de Tweede Kamer. "We gaan doen wat we kunnen."

'Zeer teleurgesteld'

Borstkankervereniging Nederland is zeer teleurgesteld over de bekendmaking. De belangenvereniging zegt dat er wel voldoende capaciteit is om sneller te beginnen met MRI-scans. "Sterker nog: als onnodige MRI's (zoals veel lage-rugonderzoeken) worden afgebouwd, kan er direct ruimte vrijkomen voor vrouwen bij wie de nood echt hoog is."

Het plan zorgvuldig uitrollen is belangrijk, benadrukt de Borstkankervereniging. Toch heeft de overheid volgens de vereniging de taak om gelijk te beginnen met het informeren van vrouwen over hun borstdichtheid. "Alle apparaten binnen het bevolkingsonderzoek kunnen dit meten." De belangenorganisatie vindt dat vrouwen onterecht in het ongewisse worden gehouden, "wetende dat deze groep een verhoogd risico heeft".

Zes jaar geleden concludeerden onderzoekers van het UMC Utrecht al dat er met zo'n maatregel honderden gevallen van borstkanker eerder kunnen worden opgespoord. Radiologen en de Borstkankervereniging Nederland hebben de afgelopen jaren opgeroepen tot extra MRI-scans voor vrouwen met dicht borstweefsel.

Grotere kans op borstkanker

Vrouwen tussen de 50 en 75 jaar worden uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek borstkanker. Normaliter is dat om de twee jaar, maar vanwege personeelstekort is dat niet haalbaar. Van deze groep vrouwen heeft ongeveer een op de twaalf zeer dicht klierweefsel. Zij hebben anderhalf tot twee keer zoveel kans op borstkanker.

Juist bij deze groep is het veel lastiger om tumoren te ontdekken bij de normale mammografie (röntgenfoto) tijdens het bevolkingsonderzoek. Dat komt doordat zowel tumoren als borstweefsel wit oplichten op de mammografie. Als er dus veel borstweefsel is, vallen tumoren veel minder goed op. Met een aanvullende MRI-scan worden bijna alle tumoren alsnog gevonden.

Belangrijk is dat ook vrouwen met dicht borstweefsel deelnemen aan het bevolkingsonderzoek, ook nu er nog geen aanvullende MRI wordt aangeboden. Bij deze groep wordt 60 procent van de tumoren wel opgespoord via de mammografie. Een op de zeven vrouwen krijgt borstkanker, oftewel zo'n 18.000 per jaar. Jaarlijks overlijden ruim 3000 vrouwen aan de ziekte.

De Braziliaanse president Lula da Silva beloofde vooraf aan de grote VN klimaattop (COP30) dat het ook vooral de top van de inheemse bevolking moet worden. Is dat gelukt en in hoeverre voelen de inheemsen zich vertegenwoordigd?

Dinsdag bestormde een aantal inheemse demonstranten het exclusieve vergadercentrum waar de internationale delegaties van de verschillende deelnemende landen besprekingen voeren over het klimaat. De demonstranten eisten mee te kunnen praten.

De inheemsen zijn met velen bij deze klimaattop. Naar schatting 3000 inheemsen uit verschillende Amazonelanden zijn aanwezig. Een aantal van hen is gekomen met de zogeheten inheemse flotilla, een karavaan van boten, vertrokken vanuit verschillende Zuid-Amerikaanse landen die elkaar ontmoetten in Belém, de Amazonestad waar de top sinds maandag plaatsvindt.

'Conferentie van het volk'

Sommigen hebben een reis van weken achter de rug; anderen, zoals Jalisa Pereira Silva uit Santarem, stapte vier dagen geleden aan boord van een van de schepen. "Ik denk dat het goed is dat we hier zijn, om onze stem te laten horen. Hopelijk nemen de wereldleiders dingen die ze hier te horen krijgen van ons mee in hun besluitvorming", zegt ze.

Pereira Silva behoort tot een kleine vissersgemeenschap maar de problemen in haar gebied zijn groot. "Er komen steeds meer indringers in ons gebied. Om aan goudwinning te doen, ontbossing of andere vernietigende activiteiten. We zijn hier om onze rivier te redden, we leven van de rivier maar vissen gaan dood."

Vandaag gaan de verschillende boten gezamenlijk een stuk varen in een botenparade waarbij ook de pers is uitgenodigd. Het is als aftrap bedoeld voor de "Conferentie van het volk", een parallel evenement aan de VN-klimaattop, speciaal georganiseerd door inheemse organisaties en sociale bewegingen.

Longen van de aarde

Grote banners met daarop teksten als "weg met soja" en "stop oliewinning in de Amazone" wapperen achterop het dek van een van de schepen waar een groot evenement plaatsvindt rondom de invloedrijke inheemse leider Raoni Metuktire (95) van de Kayapo-bevolking.

Wereldleiders als Lula, de Franse president Macron en koning Charles gingen bij hem op visite, maar Raoni - eregast op deze inheemse flotilla - heeft maar één scherpe boodschap voor de machtigen op deze aarde.

"Ik herhaal wat ik al vaker tegen jullie heb gezegd. Het is veel te warm in het gebied, veel te droog. Stop met het vernietigen van de longen van onze aarde. De Amazone is voor iedereen op de wereld belangrijk, maar als het zo doorgaat is het te laat", aldus Chief Raoni die ondanks zijn hoge leeftijd de boodschap nog steeds met grote urgentie verkondigt. Naast hem zit zijn zoon die zijn woorden vanuit Mebêngôkre, de taal van de Kayapo, vertaalt naar Portugees.

Vorige maand uitte de inheemse leider al kritiek op de toestemming die olieconcern Petrobras kreeg om in de monding van de Amazonerivier, 175 kilometer uit de kust, naar olie te boren. "Ik heb dat ook aan president Lula gezegd. Dit moet stoppen", zei Raoni op de boot omringd door ongeveer vijftig journalisten.

De sfeer op de boot met daarachter nog een stuk of tien andere schepen in de karavaan, is er een van strijd maar ook van trots. De verschillende inheemsen zien er schitterend uit, beschilderd en met hoofdtooien in verschillende kleuren. Er klinken strijdliederen en er zijn optredens van carimbó-groepen, de typische muzieksoort met percussie en gitaar uit de regio rondom Belém.

Een van de leiders van de Munduruku gemeenschap die rondom de Tapajos-rivier leven, houdt een bord voor zich met "red de Tapajos", waarmee hij aandacht vraagt voor de problemen van de rivier. "Het wordt steeds erger. We hebben te maken met droogte en vervuiling", zegt hij.

De Amazone ervaren

Hij snapt de frustratie van de groep demonstranten die eerder deze week het vergadercentrum in de exclusieve 'blauwe zone' bestormden. "Uiteindelijk worden daar de besluiten genomen en dat heeft ook impact op ons", zeg hij.

Jalisa Pereira Silva denkt dat de problemen van de inheemsen en andere groepen in de Amazone, doordat ze met zo veel zijn gekomen, aandacht zal krijgen.

De kritiek die er vooraf was om de VN-klimaattop juist in Belém te organiseren, wat enorm veel geld kostte omdat de stad nauwelijks een goede infrastructuur en niet genoeg hotels had voor zo'n groot evenement, wuift ze weg. "Ik ben nu toch heel blij dat het hier wordt georganiseerd en dat de wereld naar ons toe komt. De Amazone speelt zo'n belangrijke rol voor de hele wereld, laat de wereld de Amazone dan ook echt ervaren."

Het vervangen van verouderde drinkwaterleidingen in Apeldoorn duurt drie jaar langer dan verwacht. Waterbedrijf Vitens kan niet voldoende technisch personeel vinden om de klus te klaren.

De afgelopen jaren kreeg de stad herhaaldelijk te maken met gesprongen leidingen, schrijft Omroep Gelderland. In 2019 begon Vitens met een groot vernieuwingsproject: voor het einde van 2025 zou 60 kilometer zijn vervangen. Inmiddels is zo'n 40 kilometer vernieuwd, maar is de einddatum van het project bijgesteld naar 2028.

"Dat lijkt ons nu haalbaar, maar helemaal zeker weten doe je het niet", zegt een woordvoerder van Vitens. Het is volgens hem niet gek dat de planning veranderd is. "Zeker met de ontwikkelingen die spelen."

Hij doelt dan op het personeelstekort, maar ook op stijgende kosten en praktische hobbels zoals vergunningen. "De gemeente heeft als regel dat er maar een bepaald aantal ploegen aan het werk is onder de straten", aldus de woordvoerder. "Om te voorkomen dat op te veel plekken de weg open ligt."

Lekkages en zinkgaten

Ondertussen blijven in Apeldoorn meldingen binnenkomen van lekkages en zinkgaten, schrijft de regionale omroep. Raadslid Stefani Hilferink (VVD) stelde daarover onlangs vragen aan het college. "Het leidt tot hinder en lichamelijk letsel en roept vragen op over de infrastructuurveiligheid en gemeentelijke betrokkenheid."

Volgens Vitens hebben oudere leidingen inderdaad meer kans op lekkages, maar kan dat ook bij nieuwe leidingen gebeuren. "Soms ligt een leiding tachtig jaar probleemloos in de grond, en geeft een nieuwe leiding juist een lekkage. Als er bijvoorbeeld veel vrachtverkeer overheen rijdt is die kans groter." Wat betreft de zinkgaten die vaker zouden ontstaan: "Dat komt echt heel weinig voor".

Prijsstijgingen

Vitens heeft al langer problemen met het vinden van technisch personeel, vertelt de woordvoerder. "Maar dat speelt in verschillende sectoren, niet alleen bij ons."

De werkzaamheden hebben ook de komende jaren geen invloed op het drinkwater, benadrukt hij. Maar de vertraging zorgt wel voor financiële gevolgen. "Producten en diensten worden in de loop der tijd duurder. We merken dat de investeringen toenemen door inflatie en prijsstijgingen."

Nederlandse ambtenaren reizen begin volgende week naar Peking om de crisis rondom het Nijmeegse chipbedrijf Nexperia te bespreken. Dat maakt demissionair minister Vincent Karremans (Economische Zaken) vandaag bekend. China heeft de afgelopen week meerdere malen gezegd dat Nederland welkom is.

China blokkeerde de export van Nexperia-chips ruim een maand geleden. Het land deed dat nadat Karremans op 30 september ingreep bij het Nijmeegse chipbedrijf. Hij deed dat omdat de Chinese directeur van het bedrijf de chipproductie in Nederland en Europa in gevaar zou brengen. Een dag later zette een rechter voor het bedrijfsleven de directeur aan de kant.

Vooral de auto-industrie heeft veel last van het exportverbod. Nexperia maakt relatief eenvoudige chips voor allerlei auto-onderdelen. Autofabrikanten en hun leveranciers hebben de chips nodig: zonder deze chips kan een auto niet de fabriek uit.

Inmiddels is de situatie iets minder kritiek: op 1 november kondigde China aan dat uitzonderingen op het exportverbod mogelijk zijn. Inmiddels heeft China toestemming gegeven om Nexperia-chips naar fabrikanten te sturen. Het is onduidelijk hoeveel chips op dit moment naar Europa komen. Nederlandse en Europese autobrancheverenigingen die de NOS sprak, zeggen daar geen goed beeld van te hebben.

Ministerie wil geen details kwijt

China wil dat Nederland de beslissing van eind september terugdraait. Waarschijnlijk is dat de voorwaarde om het exportverbod op Nexperia-chips op te heffen. Het is onduidelijk of Nederland dat wil doen: een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken wil niet zeggen of dat wordt besproken. Karremans schrijft in zijn verklaring alleen dat Nederland wil werken aan een oplossing.

In een interview met The Guardian zegt de minister dat hij eerst de daadwerkelijke levering van Nexperia-chips wil afwachten voordat hij actie onderneemt. "We hebben contact met de Duitse auto-industrie en andere autofabrikanten en klanten van Nexperia", zegt hij. "Zij laten ons weten wanneer ze de chips ontvangen. Zodra de levering op gang komt en we erop vertrouwen dat dit zo blijft, zetten we de stappen die de Nederlandse overheid moet zetten om dit probleem op te lossen."

De ambtenaren reizen maandag of dinsdag naar China, zegt de woordvoerder. Hij zegt dat de vlucht is geboekt, maar wil niet zeggen op welke dag de ambtenaren vertrekken of wanneer het gesprek met de Chinese ambtenaren plaatsvindt. Daarover zegt hij alleen dat de afspraak voor "begin volgende week" is gemaakt.